Amser

Pan oedd doe yn heddiw
(a minnau, i'w ganlyn, yn well;
ac agosrwydd fy holl yfory
yn rhyw ffantasmagoria pell)
ar hafddydd fe ddown o'r ysgol
hyd odre glaswelltog y Garn
gan blymio'n ddwfn i'r gwyrddlesni drud
a chyfnewid llechweddau llwydlychlyd y stryd
am dawelwch Denïo.

Dim ond ambell fref
a rhyw dincian anesboniadwy, draw o anheddau'r byd,
a ymdreiddiai i'r clyw yn ddiogel a chraff:
'roedd y lleisiau eraill i gyd
(y blodau a'r dail a'r prydferthwch praff)
yn seiniau rhy helaeth, rhy swrth
i wahanu o'r hollbresennol hud.

Nes dod at yr afon:

Er mor undonnog ei chân,
nid oedd ei sisial yn syrffed i'r glust
na'i dawns i'r llygad; 'roedd ei dyfroedd glân
yn cywrain gonsurio cysgodion y dail
a'u gwasgar yn gawod gyfoethog
ar raean llwyd.

Beth oedd sail
ei henw, dyfalwn?
Afon Goch.
Ni hoffwn hyn:
nid oedd rhuddain gwaed
yn gyfath â'i thangnefedd gwyn.

'Roedd y pompren yn croesi'r afon;
ei choedydd yn llwyn
o goedgen a mwswg emrallt.
Pa ryw swyn
hebryngai'r croesi a'r glanio draw!
Y bompren oedd fynedfa
i Ganan fythol-wyrdd,
lle trigai camelod ac Indiaid,
crocodeiliaid, morladron a myrdd
o Aelodau'r Gyfeillach Gyfrin
a Gŵyl y Gymdeithas Gudd:
diniwed iawn eu natur
a smal oedd pob bygwth a brath -
ni allai fod ond felly
mewn nefoedd afoesol o'r fath.

Y bompren oedd y fynedfa.
Hon oedd fy mhompren i.

* * * *

'Roedd yr hogia' wedi hen 'laru
ar chwarae yng ngardd Ty Nain -
rocedau'r ddau wedi 'rafu
a'r peiriannau yn isel eu sain.

"Hei bois!" meddwn innau, heb feddwl,
"Beth am gerdded at lan Afon Goch?"

Daeth gweddnewid i'r ddau wyneb diflas:
"Hwre!" oedd yr ateb croch.