Sefydlu Cymdeithas yr Iaith Gymraeg
Pwy, sut ac ymhle y cafodd y Gymdeithas ei chreu? SYLWER: Mae'r rhan hon ar ganol ei gweithio / ei chreu. Cadwch lygad manwl!
| Dyddiad | Ffaith | Ffynhonell | Sylw |
| Awst 1962 | Ysgol Haf Plaid Cymru: Pontarddulais:
criw bychan o gangen tref Aberystwyth o Blaid Cymru yn 'galw
am ymgyrchu difrifol o blaid yr iaith.' Er enghraifft
cyfeiriwyd at wŷs uniaith Saesneg G.
Meils. Y cynnig yn dweud y byddai 'gymaint yn fwy
effeithiol... pe bai mudiad y tu ôl
iddo.' 'Dau gyd-ysgrifennydd i bwyso am wysion llys Cymraeg: Millward a John Davies'. |
John Davies, 'Blynyddoedd Cynnar', tud 7 | Dim enw; mudiad neu gorff i weithio ar un ymgyrch ydoedd. |
| Hydref 1962 | 'Cynhaliwyd cyfarfod swyddogol cyntaf y mudid newydd pan gyfarfu aelodau o gangen leol Plaid Cymru yn nhafarn y Ceffyl Gwyn yn Aberystwyth... awgrym E G Millward y dylid galw'r mudiad yn 'Cymdeithas yr Iaith Gymraeg'. | John Davies, 'Blynyddoedd Cynnar', tud 11 | Enwi'r mudiad yn CyIG. |
| 'Ar wahân i ddewis enw, llywydd a phapur, ni chyflawyd llawer o waith yn ystod y pedwar mis cyntaf hynny, a rhaid nodi mai'r ddau ysgrifennydd a'r papur swyddogol oedd yr unig dystiolaeth ddiriaethol o fodolaeth y Gymdeithas tan y brotest enwog ar bont Trefechan...' | 'Trwy ddulliau chwyldro...?' Dylan Phyllips (Gwasg Gomer, 1998) Tud 80 | ||
| 'Nid oedd gan y Gymdeithas yn ôl John Davies, unrhyw drefniadau ffurfiol, dim amcanion pendant a dim arian'. | 'Trwy ddulliau chwyldro...?' Dylan Phyllips (Gwasg Gomer, 1998) Tud 80 | ||
| Ionawr 1963 | Llythyr gan Owain Owain 'Iaith a Hunanlywodraeth' | Barn | |
| Chwefror 1963 | Protest Pont Trefechan | 'Trwy ddulliau chwyldro...?' Dylan Phyllips (Gwasg Gomer, 1998) Tud 80 | |
| 1 Mai 1963 | Owain Owain yn ffurfio Cell Bangor o 'Gymdeithas
yr Iaith Gymraeg. 21 Mai 63 - y Western Mail yn disgrifio
Owain fel 'secretary of the Welsh Language Society.' |
Gweler y wefan hon (Creu celloedd ayb) | Hyn yn rhoi pwysau ar griw Aberystwyth i greu Cyfansoddiad. |
| 18, Mai 1963 | Cyfarfod Cyffredinol yn Aberystwyth 'er mwyn llunio rhaglen waith a cheisio gosod trefn ar gyfansoddiad y mudiad.' | 'Trwy ddulliau chwyldro...?' Dylan Phyllips (Gwasg Gomer, 1998) Tud 80 | Gellir dadlau mai dyma gwir ddyddiad sefydlu CyIG. Mewn enw'n unig y bodolodd cyn hyn. |
| Mehefin 3ydd | Llythyr gan Owain Owain at Brifathro'r Coleg Normal yn nodi iddo gasglu deiseb o ddeunaw o ddarlithwyr a fynant gael eu siec gyflog drwy gyfrwng y Gymraeg. | Llythyr 3/06/1963 | Cyflwyno'r ddeiseb a gasglwyd ar Galan Mai 1963. |
| Haf 1963 | Owain yn llunio bathodyn i'r Gymdeithas. | Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Copi i'w weld yma. | Drafft cyntaf y bathodyn. Elwyn Ioan roddodd y ffurf derfynol arno. |
| Medi 1963 | Ysgrif 'Llais neu Bleidlais?' O.O. | Y Faner 12 - 19 Medi | |
| Hydref 1963 | Rhifyn Cyntaf o Dafod y Ddraig | Gweler yma | |